مقدمه:
در پی فرمان رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی ـ قدس سره ـ در تاریخ59/3/23 مبنی بر تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی، ستاد مزبور در جلسه مورخ59/5/16 به منظور تحقق بخشیدن به اهداف انقلاب فرهنگی، جهاددانشگاهی را به عنوان یک نهاد انقلابی و برخاسته از انقلاب فرهنگی تأسیس کرد. پس از تبدیل ستاد به شورای عالی انقلاب فرهنگی، اساسنامه این نهاد در تاریخ 11/9/65 مورد تجدید نظر قرار گرفت و با حذف وظیفه مشارکت در مدیریت اداره دانشگاهها و تأکید بر انجام فعالیت‌های فرهنگی و تحقیقاتی به منظور اسلامی شدن دانشگاهها به تصویب رسید.
بار دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنایت به شرایط جدید دانشگاهها درتاریخ 69/8/22 مصوبه‌ای را به تصویب رساند که در آن جهاد دانشگاهی به عنوان پلی میان دانشگاه و بخش صنعتی، خدماتی کشور معرفی گردید[1]. در این مصوبه دو وظیفه عمده انجام تحقیقات علمی و فعالیت‌های فرهنگی همچنان بعهده این نهاد می‌باشد، بر مبنای این مصوبه اساسنامه جدید جهاددانشگاهی به شرح ذیل به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید.
ماده اول: تعریف
جهاددانشگاهی نهادی است عمومی و غیردولتی زیرنظرشورای عالی انقلاب فرهنگی، دارای شخصیت مستقل و از لحاظ اداری، استخدامی و مالی تابع مقرراتی است که در چارچوب اختیارات قانونی به تصویب هیأت امنای جهاددانشگاهی می‌رسد.
ماده دوم : اهداف
1- گسترش تحقیقات و شکوفایی روحیه تتبع و استعدادها در سطح جامعه برای نیل به خوداتکایی
2- توسعه امور فرهنگی در سطح جامعه از طریق همکاری با حوزه، دانشگاه و سایر مراجع و نهادهای فرهنگی به خصوص برای نسل جوان
3- گسترش طرح‌های کاربردی و نیمه صنعتی از طریق پیوند با مراکز علمی و تحقیقاتی به منظور به کارگیری نتایج پژوهش
ماده سوم: وظایف کلی جهاد عبارت است از:
1- تبلیغ و ترویج فرهنگ و هنر اسلامی و برنامه ریزی فرهنگی و تربیتی و ایجاد آمادگی فکری و مکتبی در قشر جوان بخصوص دانش‌آموزان دبیرستانی و دانشجویان به منظور مقابله با غرب زدگی و انحرافات در چارچوب سیاستهای فرهنگی کشور
2- ایجاد تشکیلات مناسب به منظور تألیف، ترجمه و انتشار کتب، نشریات نتایج تحقیقات و مقالات علمی، فرهنگی و تولید مواد کمک آموزشی
3- انجام دادن تحقیقات توسعه‌ای و کاربردی
4- پی‌گیری طرح‌های تحقیقاتی جهاد تا پایان مرحله نیمه صنعتی و صنعتی
5- ارائه خدمات علمی- فنی در زمینه‌های مختلف و مورد نیاز جامعه
6- حمایت، تشویق و جذب دانشجویان و پژوهشگران جوان و مستعد و برنامه‌ریزی و ایجاد شرایط و امکانات لازم به منظور فراهم آوردن زمینه فعالیت‌های علمی و پژوهشی آنان بر مبنای شناخت مشکلات واقعی و نیازهای تخصصی جامعه
7- اجرای دوره‌های رسمی آموزش‌های علمی ـ کاربردی مطابق ضوابط و مقررات آموزش عالی کشور
8- ایجاد تشکیلات آموزشی و تحقیقاتی مطرح شده در بندهای این ماده بر اساس قوانین و مقررات آموزش عالی
9- مشارکت در ایجاد زمینه‌های مناسب برای اشتغال بیشتر فارغ التحصیلان دانشگاهی[2]
تبصره: خدمات علمی فنی شامل: انجام‌‌دادن آزمایش‌های کیفی، بررسی پیشنهاد استانداردها، جمع‌آوری و پردازش داده‌های علمی، انتشار مدارک و داده‌های علمی، ترویج فنون و انجام دادن مشاوره علمی و ارائه کمک‌های فنی و انجام دادن خدمات بهداشتی و درمانی و تشخیص پزشکی [3]می‌شود.
ماده چهارم: ارکان جهاددانشگاهی
1- هیأت امناء
2- شورای علمی
3- رئیس جهاددانشگاهی
ماده پنجم[4]: هیأت امناء به عنوان عالی‌ترین مرجع سیاستگذاری جهاد متشکل از این افراد است:
1- رئیس جهاددانشگاهی (رئیس هیأت امناء)
2- وزیر علوم، تحقیقات و فنآوری یا نماینده ایشان
3- وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی یا نماینده ایشان
4- رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی یا نماینده ایشان
5- دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی
6- رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها یا یکی از اعضاء شورای نمایندگان مقام معظم رهبری در دانشگاهها به انتصاب آن شورا
7- سه نفر از شخصیتهای‌علمی، فرهنگی و اجتماعی یا اعضای هیأت‌علمی در جهاددانشگاهی به پیشنهاد رئیس جهاددانشگاهی و بر اساس ماده 2 اصلاحی قانون تشکیل هیأتهای امناء دانشگاهها
تبصره: احکام اعضای هیات امناء از سوی رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی به مدت چهار سال صادر خواهد شد.
ماده ششم: وظایف هیأت امناء عبارت است از:
1- سیاستگذاری و تعیین خط‌مشی کلی و تصویب برنامه‌های توسعه جهاددانشگاهی
2- تصویب تشکیلات و نمودار سازمانی جهاددانشگاهی
3- تصویب ضوابط مالی، معاملاتی، اداری و استخدامی[5]
4- تصویب بودجه، حسابها و ترازنامه سالانه جهاددانشگاهی و نیز تصمیم‌گیری درباره درآمدها و قبول کمک و هدایا
5- تصویب اساسنامه مراکز تحقیقاتی، شرکتها و مؤسسات وابسته به جهاددانشگاهی در چارچوب قوانین و مقررات جاری
6- تصویب اصول کلی همکاری علمی و اقتصادی با سایر مؤسسات
7- تأیید رؤسای مراکز تحقیقاتی علمی، فرهنگی و مؤسسات وابسته که از سوی رئیس[6] جهاد پیشنهاد می‌شوند.
8- تصویب آیین‌نامه داخلی هیأت امناء و آیین‌نامه داخلی شورای علمی
9- نظارت و ارزیابی نسبت به حسن اجرای مصوبات هیات امناء و فعالیت‌های جهاد
10- پیشنهاد تغییر در اساسنامه جهاددانشگاهی به شورای عالی انقلاب فرهنگی
ماده هفتم: جهاددانشگاهی زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت می‌کند و رئیس آن به عنوان بالاترین مقام اجرایی این نهاد بدین صورت تعیین می‌شود:
1- برای اولین بار، یک نفر از میان افراد پیشنهادی اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی از طرف شورای عالی انتخاب و با حکم ریاست شورای عالی منصوب می‌شود.
2- مدت ریاست جهاددانشگاهی هربار سه سال می‌باشد.
3- انتخاب رئیس جهاددانشگاهی برای دوره‌های بعد بنا به پیشنهاد هیأت امناء و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌باشد.
ماده هشتم : وظایف و اختیارات رئیس جهاد :
1- اداره کلیه امور جهاد در چارچوب اساسنامه و مقررات
2- پیشنهاد روسای مراکز تحقیقاتی علمی و فرهنگی و مؤسسات وابسته جهاد به هیأت‌امناء
3- نمایندگی رسمی جهاد در مراجع قانونی و حقوقی با حق توکیل به غیر
4- تصویب آیین‌نامه ها و مقررات اجرایی بر اساس ضوابط مصوب شورای علمی و هیأت‌امناء
5- تنظیم بودجه و تهیه گزارش عملکرد سالانه و ارائه به شورای علمی و هیأت امناء
6- اجرای مصوبات هیأت امناء
7- تهیه و تنظیم آیین‌نامه ها و ضوابطی که باید به تصویب شورای علمی و هیأت امناء برسد.
ماده نهم: به منظور تعیین خط‌مشی و نظارت بر فعالیت‌های علمی و پژوهشی و فرهنگی، شورای علمی جهاددانشگاهی تشکیل می‌گردد. اعضای شورای علمی عبارتند از :
1- رئیس، معاون آموزشی، معاون پژوهشی و معاون فرهنگی جهاددانشگاهی
2- سه نفر از اعضای هیأت علمی و پژوهشی ارشد جهاددانشگاهی بنا به پیشنهاد گروههای علمی و مطابق مقررات و تعاریف مصوب آموزش عالی کشور
3- دو نفر از صاحب نظران فرهنگی جهاددانشگاهی به انتخاب رئیس
4- دو نفر از مسئولان مراکز پژوهشی و فرهنگی وابسته به جهاددانشگاهی به انتخاب رئیس
تبصره : نحوه پیشنهاد دعوت عضویت افراد موضوع بند «2» و نیز چگونگی تشکیل جلسات شورای علمی مطابق آیین‌نامه‌ای است که از طرف رئیس برای تصویب هیأت امناء پیشنهاد می‌شود.
ماده دهم : وظایف شورای علمی بدین شرح است :
1- تعیین سیاستهای تفصیلی و اولویتهای پژوهشی، آموزشی، فرهنگی و انتشاراتی بنا به پیشنهاد مسئولان مراکز
2- نظارت بر نحوه برگزاری دوره‌های آموزشی علمی ـ کاربردی
3- نظارت بر نحوه تأمین هزینه‌های تحصیلی (بورس‌ها) و فرصت‌های مطالعاتی
4- تصویب آیین‌نامه‌های چاپ و نشر کتب، مجلات و مقالات علمی و فرهنگی
5- تصویب مقررات عقد قرارداد، اجراء و بکارگیری نتایج طرح‌های تحقیقاتی خدماتی
6- اظهارنظر در مورد گزارش عملکرد سالانه جهاددانشگاهی که به وسیله معاونان تهیه و از طریق شورای هماهنگی به شورای علمی ارائه می‌شود.
7- بررسی و اظهارنظر درباره مقررات استخدام و ارزشیابی اعضای هیأت‌علمی و ارائه پیشنهاد به هیأت امناء
8- تصویب ضوابط نحوه فعالیت‌های مراکز فرهنگی جهاددانشگاهی و نظارت بر اجرای آن فعالیتها
ماده یازدهم : شورای هماهنگی به منظور ایجاد هماهنگی در امور اجرایی و مدیریتی و نظارت بر عملکرد واحدهای جهاددانشگاهی، زیر نظر رئیس تشکیل می‌گردد.
اعضای شورای هماهنگی عبارتند از:
1- معاونان جهاددانشگاهی
2- مسئولان مراکز علمی و پژوهشی و فرهنگی
تبصره: نحوه تشکیل و تصمیم‌گیری درباره وظایف شورای هماهنگی تابع آیین‌نامه داخلی مصوب همین شوراست.
ماده دوازدهم: وظایف شورای هماهنگی بدین شرح است :
1- فراهم کردن زمینه‌های اجرایی مصوبات هیأت امناء و شورای علمی و همچنین آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های صادر شده از سوی رئیس جهاددانشگاهی
2- بررسی آیین‌نامه‌ها و ضوابط اجرایی جهاددانشگاهی و تهیه پیشنهادهای اصلاحی، طرح‌ها و برنامه‌هایی که باید در دستور کار هیأت امناء و شورای علمی قرار گیرد.
3- پیشنهاد اصلاحات اداری و تشکیلاتی به هیأت امناء از طریق رئیس جهاددانشگاهی
4- ایجاد هماهنگی بین مراکز مختلف علمی، پژوهشی و فرهنگی
5- بررسی و اظهارنظر در مورد نحوه اجرای آیین نامه‌ها و بخشنامه‌ها و نظارت بر عملکرد مراکز علمی، پژوهشی و فرهنگی
6- بررسی و اظهارنظر در مورد بودجه سالانه جهاددانشگاهی
ماده سیزدهم: منابع اعتبارات جهاددانشگاهی عبارتند از:
1- اعتباراتی که همه ساله در ردیفی مجزا در بودجه دولت منظور و تصویب می‌شود
2- کمک‌های بلاعوض بنیاد مستضعفان و سازمان حج و اوقاف و امور خیریه پس از تصویب آنها
3- وجوهی که جهاددانشگاهی بابت ارائه خدمات، اجرای طرح‌ها برای سازمانها و اشخاص حقوقی وحقیقی، فروش تولیدات مؤسسات وابسته و تجاری کردن تحقیقات تحصیل می‌کند.
4- سایر کمکها و هدایای نقدی و غیر نقدی
5- استفاده از تسهیلات بانکها[7]
ماده چهاردهم : این اساسنامه با یک مقدمه و چهارده ماده و چهار تبصره در تاریخ 14/8/70 به تصویب نهایی شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و جایگزین اساسنامه قبلی جهاددانشگاهی (مصوبه شماره 3216/دش مورخ 65/7/29 شورای عالی) و اصلاحات آن می‌گردد.
[1] ـ در جلسه 472 مورخ 79/10/13 شورای عالی انقلاب فرهنگی از مقدمه اساسنامه جهاد دانشگاهی جمله ( و محل استقرار آن بیرون از دانشگاه تعیین گردید) حذف شده است.
[2] – ابن بند درجلسه 472 مورخ 79/10/13 شورای عالی انقلاب فرهنگی به وظایف کلی جهاد اضافه گریده است .
[3] – عبارت «انجام دادن خدمات بهداشتی و درمانی و تشخیص پزشکی» طی مصوبه جلسه 346 مورخ 73/11/18 شورایعالی انقلاب فرهنگی به اساسنامه اضافه شده ضمناً شورا به شرط کسب مجوز قانونی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای هر مورد موافقت نموده است.
[4] ـ این بند در جلسه 454 مورخ 78/9/30 شورای عالی انقلاب فرهنگی به ترتیب فوق اصلاح گردید.
[5] ـ این ماده در جلسه 507 مورخ 81/8/28 شورای عالی انقلاب فرهنگی به ترتیب فوق اصلاح گردید.
[6] ـ کلمه رئیس طی مصوبه جلسه 274 مورخ 70/12/20 شورای عالی انقلاب فرهنگی به اساسنامه اضافه شده است.
[7] ـ این بند طی مصوبه جلسه 274 مورخ 70/12/20 شورای عالی انقلاب فرهنگی به اساسنامه اضافه شده است.
