یکی از آزمایش های پر کاربرد تشخیص طبی، آزمایش پروتئین الکتروفورز می باشد. این نوع آزمایش به منظور بررسی حضور یک پروتئین غیر نرمال در بدن و یا فقدان یک پروتئین طبیعی بدن و یا حتی افزایش و کاهش پروتئین ها که تحت شرایط و بیماری های مختلف اتفاق می افتد، کاربرد دارد. معمولاً الکتروفورز پروتئین به تنهایی برای تشخیص بیماری استفاده نمی شود. در عوض، همراه با دیگر آزمایشات می توان اطلاعات بیشتر برای تشخیص دقیق به دست آورد. الکتروفورز پروتئین های سرم روشی آسان و ارزان برای جداسازی و بررسی کمی پروتئین های سرم و ادرار می باشد که بر اساس بار خالص، اندازه و شکل آن ها انجام می شود. ارزیابی اجزای پروتئین های سرم برای تشخیص، بررسی و کنترل دوره بیماری مبتلایان به سرطان (لنفوم، میلوما)، بیماری های روده ای – کلیوی همراه با دفع پروتئین، اختلالات کبدی، اختلالات ایمنی، مونوکلونال گاماپاتی ها، میلوم متعدد، ماکروگلوبولینمی والدن اشتروم، سوء تغذیه و بیماری های مزمن استفاده می گردد.
یکی دیگر از انواع آزمایش های خون که برای تشخیص و اندازه گیری هموگلوبین موجود در خون انجام می گیرد، آزمایش هموگلوبین الکتروفورز می باشد. هموگلوبین یک نوع پروتئین است که داخل گلبول های قرمز خون قرار دارد. وظیفه هموگلوبین انتقال اکسیژن به بافت ها و اندام های بدن می باشد. معمولاً جهش های ژنتیکی منجر به این می شود که بدن هموگلوبین های نامطلوبی تولید کند. هموگلوبین نامطلوب (ناقص، غیرعادی) منجر به این می شود که اکسیژن قابل انتقال به بافت ها و اندام ها به شدت کاهش یابد. این آزمایش برای تشخیص کم خونی داسی، تالاسمی و سایر هموگلوبینوپاتی ها تجویز می شود.
در مورد آزمایش الکتروفورز پروتئین چه می دانید؟
همانطور که می دانید، پروتئین یکی از مهم ترین متابولیت های اولیه در بدن می باشد که هم نقش ساختمانی داشته و هم اینکه در فعالیت های شیمیایی نقش بسیار موثری دارد. آنزیم ها همگی پروتئینی هستند. در نتیجه اگر خللی در تولید این ترکیبات ایجاد شود، فعالیت های مبتنی بر آنزیم ها نیز دچار مشکل می شوند.
آزمایشات مختلفی به منظور سنجش تولید غیر طبیعی پروتئین ها انجام می شود که مهم ترین آن، آزمایش الکتروفورز پروتئین است.
البته زمانی متخصص از شما می خواهد این تست را انجام دهید که از نظر ظاهری نیز علائم تولید غیر طبیعی پروتئین در شما دیده شود. برای انجام این تست، از سرم خون، مایع مغزی و یا ادرار استفاده خواهد شد. البته در موارد بسیار خاص پزشک دستور می دهد آزمایش براساس مایع مغزی انجام گیرد.
این نوع آزمایش به طور معمول بر روی سرم (قسمت مایع خون)، نمونه ادرار یا در شرایط خاص مایعات مغزی (CSF) انجام می شود.
سرم با جمع آوری نمونه خون با وارد کردن یک سوزن در رگ به دست می آید. نمونه ادرار ممکن است به صورت نمونه تصادفی یا نمونه ادرار ۲۴ ساعته جمع آوری شود.
CSF توسط نمونه برداری نخاعی جمع آوری می شود. همچنین هیچ آمادگی قبلی برای انجام این آزمایش مورد نیاز نمی باشد، مگر اینکه پزشک معالج شما درخواست ویژه ای داشته باشد.
الکتروفورز پروتئین
یکی از بهترین روش ها برای درک بهتر تست SPEP بررسی هر کلمه به صورت جداگانه است:
خونابه
به قسمت مایع خون، خونابه (سرم) می گویند. اگر با چشم غیر مسلح به خون نگاه بی اندازیم، فقط یک ماده به نظر می رسد.
درحالی که خون از مولفه های مختلف تشکیل شده است. هردو گلبول خون (قرمز و سفید) و پلاکت ها جامد هستند.
با حذف این موارد، مایع باقی می ماند که خونابه نام دارد.
پروتئین
همانطور که می دانید، پروتئین ماده ای است که از مواد شیمیایی کوچک به نام اسید آمینه تشکیل شده است.
پروتئین وظایف متعددی بر عهده دارد:
- تشکیل ساختار بدن
- کمک به حمل مواد مغذی
- کمک به بدن برای مقابله با بیماری
افزایش یا کاهش پروتئین مشکل ساز خواهد بود.
در تست SPEP معمولا به پنج گروه پروتئین توجه می شود:
- آلبومین: این پروتئین مواد مورد نیاز را حمل می کند و در رشد و ترمیم بافت نقش دارد.
- آلفا-۱ گلوبولین: آلفا-۱ گلوبولین اصلی آلفا-۱ آنتی تریپسین نام دارد که توسط ریه و کبد تولید می شود و با بیماری التهابی افزایش می یابد.
- آلفا-۲ گلوبولین: این دسته از پروتئین وظایف زیادی در بدن برعهده دارد و با التهاب در ارتباط است.
- بتا گلوبولین: این پروتئین مواد را حمل می کند، از سیستم ایمنی حمایت می کند و در مولتیپل میلوما و وضعیت هایی نظیر کلسترول بالا و اترواسکلروز افزایش می یابد.
- گاما گلوبولین: این پروتئین وظیفه تقویت سیستم ایمنی را برعهده دارد و در مولتیپل میلوما و بعضی بیماری های خود ایمنی مانند رماتیسم مفاصل و لوپوس اریتماتوی سیستمیک افزایش می یابد.
کاربرد تست SPEP | آزمایش پروتئین الکتروفورز
اگر دچار علائم وضعیتی هستید که روی پروتئین موجود در خون اثر می گذارد، پزشک تست SPEP تجویز می کند.
این علائم شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن بی رویه
- درد استخوان یا شکستگی متناوب
- خستگی مفرط
- ضعف
- حالت تهوع
- یبوست
- استسقاء
- کمر درد
